Karar muharriri Ahmet Taşgetiren, iktidarın seçim sürecine girilirken uyguladığı ekonomik politikayı kıymetlendirdi. İktidarın oylardaki erimeyi telafi etmekten vazgeçtiğini söz eden Taşgetiren, seçim iktisadı sonrası ortaya çıkacak tabloyu yazdı.
Taşgetiren, iktidarın seçimi yine kazanması durumunda ise “Hele bugünü kurtaralım, seçimden sonra birinci yıllar can yakıcı sıkı uygulamalar yapsak bile sonrasında iş düzelir, vatandaş yaşadıklarını unutur” varsayımında olduğunu tabir etti.
Taşgetiren’in yazısından bir kısım şöyle:
“İktidar seçimden ümidini kesti mi yoksa “mucize – sihirli” bir planı mı var?
Belli ki yıprandı, muhakkak ki önemli oy kaybı var, aşikâr ki kamuoyu yoklamaları iktidarla muhalefet ortasındaki oy farkının, muhalefet lehine 10 puandan az olmadığını gösteriyor. “Bir de muhalefet 6’lı masadan hakikat – dürüst bir ortak aday çıkarabilirse…” deniyor, iktidarın hiç talihi yok.
Ama hiçbir siyasi hareket, hele Tayyip Erdoğan üzere 20 yıldır iktidarda kalmayı başaran bir siyasetçinin önderliğindeki hareket, o denli “Ört ki ölem” demez. Seçime asılır doğal ki. İktidara doyulmaz zira.
O yüzden de Tayyip Erdoğan’ın her iktidarın her seçim öncesinde yapageldiği şeyi yapması yadırganmaz. Evet, çok bağırgan tahminen yırtıcı diye nitelenebilecek bir seçim iktisadı uyguluyor iktidar.
Tamam da, seçim iktisadı var, seçim iktisadı var. “Bağırgan, tahminen vahşi” diye niteledim. O yüzden de “İktidar seçimden ümidini kesti mi?” diye bir soruyla girdim yazıya.
“Rasyonel değil” diye niteleniyor iktidarın ekonomi-politikası. Bu “Akıl dışı”nın tahminen “çılgınca”nın kılıflanmış hali. Hani Maliye Bakanı’nın “Epistemolojik kopuş” diye bir sözü vardı ya, aslında o da “çılgınca”nın iki defa kılıflanmış halinden diğeri değildi.
Tırmanan ve yarınlarda da tırmanmaktan öbür alternatifi bulunmayan bir enflasyonumuz var.
Enflasyonla çabayı ıskalayan bir siyasi irade kelam konusu. Ancak bu enflasyonla seçim kazanılmaz. Zira toplumun çok çok geniş kesitleri boğuluyor. Size onlar oy verecek. Niçin versinler ki?
Bunu Tayyip Erdoğan da bilir. Enflasyonla gayret etmeyeceksiniz, zira o işi ciddiye almadınız, alır üzere yaptınız da almadınız, dünyada bütün zenginliklerine karşın enflasyonla çaba için kimi adımlar atanları küçümsediniz, “heterodoks” diye kerameti sizlerden menkul yan yollar aradınız. Lakin durmuyor enflasyon. Üç – beş, üç – beş üstlere hakikat tırmanıyor. TUİK bile kamufle edemiyor vahim tabloyu.
O vakit?
Vatandaşın gelirlerini artıralım. Nasıl olacak bu? Herkese bir şeyler vererek. O “Bir şeyler”in bir kaynağı olmalı. Devletseniz Hazine’den verirsiniz, iş adamlarının üzerinden verirsiniz, iş adamı iseniz gelirinizden verirsiniz…
Devletin verdiği, devleti yönetenlerin cebinden verdiği şeyler değildir. Hazine vatandaştan toplanandan oluşur. Vatandaştan alacaksın, öteki vatandaşa vereceksin. Enflasyon demek, istisnasız tüm vatandaşlardan para çekmek demektir. Konutuna yalnızca kuru ekmek götürenden bile vergi alır, Hazine denen yeri o denli doldurursunuz.
İş adamı, mesela siz minimum fiyatı yüzde şu kadar artırdığınızda (yıl başında 9 bin lira civarında olacağı söyleniyor) fabrikayı kapatmamak -yani bütün çalışanları sokağa atmamak için- bunu maliyetine yansıtır. Alın size yeni artırımlar. Yani enflasyonda bir kademe daha.
Ev fiyatları – mesken kiraları uçtu, üç- beş güvenlikçinin çalıştığı sitelerde aidatlar neredeyse mesken kirasına yakın bir noktaya ulaştı.
Kapıda duran arabanın masrafını (kasko, sigorta, muayene, bakım) karşılamak bile sorun..
Raflardaki peynir fiyatları gün gün değişir oldu. Yumurta üç lira, süt 25 lira oldu. Süt üreticisi yeme yetişemez oldu.
İktidar 2022’de sene içinde yeni ek bütçe çıkarmak zorunda kaldı, niçin, zira deniz bitti.
2023 bütçesinde daha şimdiden 659 milyarlık bir bütçe açığı öngörülüyor. Ki bütün iktisatçılar onun da tutmayacağını belirtiyorlar.
Şimdi gelelim, başlangıçtaki soruya: İktidar seçimden ümidini kesti mi, yoksa elinde mucizevi – sihirli, şöyle “epistemolojik kopuş”la temaslı heterodoks iktisat anlayışından esinlenmiş, eşi bulunmaz bir formül mü var?
Seçim iktisadı demek, seçimden sonrası için bir “Ateş topu” oluşturmak demek. Belirli ki duvara toslar bu iktisat siyaseti. Bir yandan fiyatlara artırım, öbür yanda fiyat yükselmesi, bu çark, bu fasit daire işlemez ebediyen. Birileri -o birileri belirlidir ülkemizde- ezilir içinde bu çarkın. “Amok koşusu” tabiri bu türlü durumlar için söyleniyor.
Baştaki sorunun devamı şudur:
İktidar ne yaparsa yapsın oy alanındaki erimeyi telafi etmekten ümidini kesti, “ateş topu”nu kendisinden sonra gelecek iktidarın kucağına bırakmak üzere bir hesaba yöneldi. Hani “Enkaz bırakmak” denir ya bu türlü durumlar için. Bakıyorum mesela muhalefet önderlerine, her gün biraz daha ilerleyen ekonomik yıkımı onarmak için en az 6 aylık – bir yıllık vadeler öngörüyorlar.
Peki ya iktidar yine iktidar olursa…. Ateş topunu kendi kucağında bulursa… Orada da hesap, muhtemelen, “hele bugünü kurtaralım, seçimden sonra birinci yıllar can yakıcı sıkı uygulamalar yapsak bile sonrasında iş düzelir, vatandaş yaşadıklarını unutur” varsayımıdır.
Ne de olsa siyasetin bin bir cilvesi vardır. Ne de olsa hafıza-i beşer nisyan ile malüldür.”
YAZININ TAMAMI