Haber7 / Abdurrahman Koç
- Tarihi Kabasakal Camii ve yerinin tescilini kanıtlayan 70’ten fazla dokümana ulaşıldı.
- Mahkeme, camiyi tescil ederek ihya edilmesinin önünü açtı.
- Ancak yapılan itiraz sonrası istinaftan şaşırtan bir karar geldi.
Osmanlı İmparatorluğu’nun Türkiye’deki Müslümanlara bıraktığı değer biçilemez miraslardan biri daha engellemelerle karşı karşıya kaldı. Sultanahmet’teki 400 yıllık Kabasakal Sinan Ağa Camii, mahkeme tarafından üç eksper raporu ve onlarca tarihi evrakla tescil edilmesine karşın, yapılan itiraz sonucu İstanbul Bölge Yönetim Mahkemesi 5. Yönetim Dava Dairesi tarafından, “eldeki dataların yetersiz olduğu” gerekçesiyle tescili kaldırdı. 1917’de yangında hasar gördükten sonra yıkılan cami, avlusundaki çeşme ve şadırvan kalıntılarıyla var olma çabası veriyor.
1917’DE YANGINDA HASAR GÖRDÜ
İstanbul Fatih’te Sultanahmet Camii’nin yanı başındaki Arasta Çarşısı’nda bulunan Kabasakal Sinan Ağa Camii, 1600’lü yıllarda Müteferrikbaşı Sinan Ağa tarafından inşa ettirildi.
4000 yıl boyunca Müslümanların ibadet ettiği cami, 1917 yılında çıkan yangında hasar gördü. Tamiri yapılmayan cami uzun bir müddet kullanılmadı ve arazi kendi haline terk edildi. 1937’de “Yanmış Kabasakal Sinan Ağa Camii Arsası” olarak tescil ettirilip, yıkılan caminin yeri Vakıflar Müdürlüğü’ne bırakıldı.
CAMİNİN TESCİLİNİ KANITLAYAN ONLARCA DOKÜMAN VAR
İstanbul Etraf Kültür ve Tarihi Yapıtları Müdafaa Derneği (İSTED), mescitle ilgili 70’ten fazla dokümana ulaştı. Hüseyin Ayvansarayi’nin Hadikatü’l-Cevami ve Alman Mavileri isimli eserler başta olmak üzere birçok Osmanlı, Fransız ve Alman tarihi belgelerinde caminin yangından evvelki ve sonraki hallerine ilişkin fotoğraf, harita ve imar planı elde edildi. İSTED, 2017’de bu dokümanlarla İstanbul 4 no’lu Kültür Varlıklarını Muhafaza Bölge Heyeti’ne başvurdu.
MAHKEME “BELGELER YETERLİ” DEYİP CAMİYİ TESCİL ETTİ
İSTED’in müracaatının akabinde İstanbul 4 no’lu Kültür Varlıklarını Muhafaza Bölge Heyeti, 23.11.2017 tarih, 5939 sayılı kararla cami ve yerinin tescil edilmesine karar verdi. Karara nazaran caminin Fatih Cankurtaran Mahallesi, 65 ada, 2, 3, 14, 15, 16 sayılı parsellerde tescilinin mevzuat kapsamında mümkün olduğu belirlendi. Heyet kararında, elde edilen görsel dataların ihya için kâfi olduğuna vurgu yapılırken, cami temellerinin tespiti emeliyle ilgili müze kontrolünde hafriyat yapılması talimatı da yer aldı.
VAKIFLAR İTİRAZ ETTİ, BAHİS MAHKEMEYE TAŞINDI
Ancak sonraki süreçte Vakıflar Genel Müdürlüğü, bu karara itiraz ederek mevzuyu Kültür Varlıklarını Muhafaza Yüksek Heyeti’ne taşıdı. Şura, 26.12.2018 tarihli 1153 sayılı kararında, tescil kaydını iptal ettirdi. Bunun üzerine mevzu yargıya taşındı.
Açılan davada İstanbul 5. Yönetim Mahkemesi; Anayasanın “Tarih, kültür ve tabiat varlıklarının korunması” maddesi ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Müdafaa Kanunu’na atıfla, Vakıflar Müdürlüğü’nün iptal kararının hukuka uygun olmadığı gerekçesiyle 30.10.2020 tarih, 2020/1508 sayılı kararla kaldırdı. Konsey kararında mimar, sanat tarihçisi ve kent planlayıcısı olmak üzere 3 kişilik uzman raporu da göz önünde bulunduruldu.
İSTİNAF “BELGELER YETERSİZ” DEYİP TESCİLİ KALDIRDI!
Kurulun kararı, sonraki süreçte Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından istinafa taşındı. İstanbul Bölge Yönetim Mahkemesi 5. Yönetim Dava Dairesi, Vakıflar’ın itirazını kabul ederek mahallî mahkemenin kararını 15.09.2021 tarih, 2021/2199 sayılı kararıyla iptal etti.
Mescitle ilgili onlarca fotoğraf, harita ve kaynağa karşın iptal kararında “caminin mevcudiyetine dair cephe tespitine ait eldeki dataların yetersiz olduğunun“ öne sürülmesi şaşkınlıkla karşılandı.
İSTED ise bu karar karşısında “Tarihi yapıtların yaşamasına ve yeni yapıtların ortaya çıkmasına katkıda bulunmak; etrafın geçmişten miras değil, geleceğe emanet olduğu şuurunun oluşması” için türel teşebbüslerini devam ettirdiğini söylüyor.