Mustafa Kemal Atatürk’ün, Ulusal Mücadele’nin sevk ve yönetim merkezi olarak seçtiği Ankara, 13 Ekim 1923 tarihinde başşehir olarak ilan edildi. Mustafa Kemal Atatürk ünlü “Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır” kelamını söylediği yer olan Ankara jeopolitik, stratejik ve coğrafik pozisyonu sebebiyle Kurtuluş Savaşı boyunca da bir karargâh olarak fiilen başşehirlik misyonu yaptı.
Kurtuluş Savaşı’nda Ankara, Anadolu’daki direniş hareketinin idaresi olan Heyet-i Temsiliye’nin merkezi olarak Mustafa Kemal Atatürk tarafından seçildi. Türk-Yunan Savaşı’nın en ağır muharebesinin gerçekleştiği yer olan Ankara’da Sakarya Meydan Muharebesi sonucunda Yunan birlikleri püskürtülmüştü. 1923 Lozan Antlaşması ile ulusal sonlarını tescilledi ve bağımsızlığını onaylatan Türkiye Büyük Millet Meclisi 13 Ekim 1923’te Ankara kentini başşehir ilan etti.
ANKARA NE VAKİT, NEDEN BAŞŞEHİR OLDU?
Ankara; Kurtuluş Savaşı boyunca stratejik kararların alındığı ve jeopolitik pozisyonuyla öne çıkan bir karargâh olarak fiilen başşehirlik misyonu yaptı. Cumhuriyet’in ilanından on altı gün evvel de Türkiye Büyük Millet Meclisine verilen yasa teklifinin kabulüyle 13 Ekim 1923’te yeni kurulacak devletin yasal olarak başşehri oldu.
Türk bağımsızlık hareketinin sembolü haline gelen Ankara’nın yeni devletin başşehri olması için İsmet Paşa ve 14 milletvekili, 9 Ekim 1923 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne kanun teklifinde bulundular. Kanun teklifinin münasebetinde özetle şöyle denilmekteydi: “… Antlaşma ile Boğazlar için kabul edilen kararlar, Yeni Türkiye’nin temel varlığını, ülkenin güç kaynaklarının gelişmesini, Anadolu’nun merkezinde kurmak gereğini göstermektedir. Ülkenin güvenliği Ankara’nın coğrafik ve stratejik durumu bunu gerektirmektedir.”
Ankara 13 Ekim 1923’de Türkiye Büyük Millet Meclisi kararı ile Türkiye’nin başşehri olarak kabul edildi. 20 Nisan 1924’te Türkiye Büyük Millet Meclisi’nce benimsenen Anayasa’nın 2. hususunda Türkiye devletinin başşehrinin Ankara olduğu belirtildi.
Mustafa Kemal Atatürk, Dikmen sırtlarında yaveri Muzaffer (Kılıç) Beyefendi ile, Ankara, 15 Şubat 1921. (Depophotos)
KURTULUŞ SAVAŞI DEVRİNDE ANKARA
Şehir, coğrafik olarak Anadolu’nun ortasında, demir yolu ile İstanbul’a ulaşılabiliyor, Batı Cephesine yakın ve halkın ulusal uğraş yanlısı olma üzere esas sebeplerle Ankara ili Türk Kurtuluş Savaşı’nda merkezî bir yer oldu. 27 Aralık 1919’da Ankara’ya gelen Mustafa Kemal, kenti Anadolu’daki direniş hareketinin idaresi olan Heyet-i Temsiliye’nin merkezi olarak seçti.
İstanbul’un İngilizler tarafından işgal edilmesi nedeniyle Meclis-i Mebûsan feshedilip, 23 Nisan 1920’de Ankara’da Büyük Millet Meclisi kuruldu.
Kurtuluş savaşı periyodunda en kritik ve ağır savaşlara sahne olan Ankara’da 23 Ağustos – 13 Eylül tarihleri ortasında gerçekleşen Sakarya Meydan Muharebesi sonucunda Yunan birlikleri püskürtüldü. Polatlı yakınlarında meydana gelen güçlü muharebe Kurtuluş Savaşı’nın dönüm noktası olmuş, Mustafa Kemal Atatürk ünlü “Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır” kelamını bu sırada söyledi.
Birkaç hafta sonra Fransa ile yapılan Ankara Muahedesi ile, Türk-Fransız ihtilafı sona erdi.
Kurtuluş Savaşı sonucu toprakları üzerindeki egemenliğini kanıtlayan Türkiye, 1922 Lozan Barış Konferansı ve 1923 Lozan Antlaşması ile milletlerarası toplulukta ulusal sonlarını tescilledi ve bağımsızlığını onaylattı.