Özellikle Avrupa uzun yıllar uzunluğu Afrika kıtasının doğal kaynaklarını ve insan gücünü sömürürken, Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından kıta tarihinde daha evvel karşılaşılmayan bir yaklaşımı ortaya kondu: Eşit iştirak ve Kazan-Kazan
Afrika‘ya yüzünün dönen Türkiye‘nin başlatılan bu açılım olumlu sonuçları ise sayılar ortaya koyuyor.
Güney Afrika; güçlü yeraltı ve yer üstü kaynakları, güçlü finansal altyapısı, dinamik nüfusu, savunma gücü ve endüstrisiyle bölgenin ve kıtanın önde gelen ülkeleri ortasında yer alıyor.
Elmas, altın, demir ve kömür üretiminde dünyanın büyük üreticilerden olan Güney Afrika; Mısır ve Nijerya’nın akabinde kıtanın en büyük 3. iktisadı olma özelliği taşıyor.
Türkiye ile Güney Afrika ortasındaki ticaret hacmi süratle artıyor. İki ülke ortasındaki ticaret hacmi 2022’nin 8 ayında son 10 yılın en yüksek düzeyine ulaşırken, Türkiye’nin Güney Afrika’ya ihracatı da rekor kırdı.
AA muhabirinin Türkiye’nin Pretorya Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği’nden edindiği bilgilere nazaran, Ocak-Ağustos 2021’de yaklaşık 1,4 milyar dolar olan iki ülke ortasındaki ticaret hacmi, bu yılın birebir devrinde 2,28 milyar dolara çıktı.
TÜRKİYE BİR BİRİNCİSİ BAŞARDI
Geçen yıl 2 milyar doları aşan ticaret hacmine bu yılın birinci yarısında ulaşılırken, iki ülke ortasındaki ticaret hacminin 2022’de rekor düzeye yükselmesi bekleniyor. Türkiye ile Güney Afrika ortasındaki ticaret hacmi, en yüksek düzeyine 2,46 milyar dolar ile 2011’de ulaşmıştı.
Türkiye’nin Güney Afrika’ya ihracatı da bu yılın 8 ayında 2021’in tıpkı periyoduna nazaran yüzde 150 artarak yaklaşık 1,34 milyar dolar ile rekor kırdı.
Söz konusu devirde Güney Afrika’dan yaklaşık 943 milyon dolarlık ithalat gerçekleştiren Türkiye, 395 milyon dolarlık fazla vermiş oldu. Daha evvel Güney Afrika lehine olan ihracat-ithalat istikrarı, birinci sefer bu yıl Türkiye lehine dönüyor.
GÜNEY AFRİKALILARIN TÜRKİYE’DE 270 MİLYON DOLAR DİREKT YATIRIMI BULUNUYOR
Türkiye’deki Güney Afrika Büyükelçiliği bilgilerine nazaran, Türkiye, geçen yıl Güney Afrika’dan en çok demir-çelik, santrifüj, kamera, dizel motor ve kömür ithal ederken, Güney Afrika’ya en çok madeni yağ, demir-çelik eserleri, motorlu taşıt, elektrikli mesken eşyası ve kablo ihracatı yaptı.
İki ülkede karşılıklı çok sayıda yatırım da bulunuyor. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) bilgilerine nazaran, 2002-2021 periyodunda Türkiye’nin Güney Afrika’da 29 milyon dolarlık, Güney Afrikalıların da Türkiye’de 270 milyon dolarlık direkt yatırımı bulunuyor.
Son periyotta birtakım Güney Afrikalı iş insanlarının Türkiye’de hayvancılık ve gayrimenkul alanında yatırımlar yapması da dikkati çekiyor.
ALTIN VE ELMAS ZENGİNİ ÜLKE: GÜNEY AFRİKA
Elmas, altın, platin, demir ve kömür üretiminde dünyanın önde gelen ülkelerinden biri olan Güney Afrika’da, madencilik dalı, ülke iktisadına yüz binlerce istihdam ve her yıl onlarca milyar dolarlık gelir sağlıyor.
Güney Afrika Maden Kaynakları Departmanı datalarına nazaran, ülkede 2,5 trilyon dolardan fazla maden cevheri bulunuyor. Dünyanın en büyük platin, manganez, krom ve vanadyum üreticisi olan Güney Afrika, global çapta kömür ve demir cevheri ihracatçıları ortasında da yer alıyor. Ülke, geçen yıl kömür ve demir ihracatından yaklaşık 16 milyar dolarlık gelir elde etti.
Güney Afrika Mineral Kurulu raporuna nazaran, ülkede 2019 yılında yaklaşık 25 milyar dolarlık gelir sağlayan ve 95 binden fazla Güney Afrikalıyı istihdam eden altın madenciliği, son yıllarda durağan bir performans sergilese de 19. yüzyılın sonlarından bu yana Güney Afrika iktisadının lokomotif kesimlerinden biri olmayı sürdürüyor.
2019’da yaklaşık 7,2 milyon karatlık elmas üretimi gerçekleştiren ve bundan 1 milyar dolara yakın gelir elde eden ülke, De Beers ve Anglo American üzere global madencilik firmalarının denetiminde bulunuyor. Anglo American, tek başına 40 milyar doların üzerinde pahaya sahip.
Güney Afrika, birebir vakitte dünyanın önde gelen otomotiv firmalarının Afrika’daki üretim üssü olma özelliği de taşıyor.
Ülkenin güneybatısında, Atlas Okyanusu kıyısındaki Cape Town kenti ise dünyanın önde gelen turizm merkezleri ortasında yer alıyor.
AFRİKA’NIN EN BÜYÜK BORSASI JSE, 1,3 TRİLYON DOLAR HACMİNDE
Afrika’nın en büyük bankalarından ve merkezi Güney Afrika’da bulunan Standard Bank, Absa, First Rand Bank ve Nedbank’ın toplam varlıkları 400 milyar doları aşıyor. Kıtanın önde gelen telekomünikasyon firmalarından MTN ve Vodacom da yeniden Güney Afrikalı firmalar ortasında yer alıyor.
Aralarında kelam konusu şirketlerin de yer aldığı 400’den fazla firmayı bünyesinde barındıran Johannesburg Borsası (JSE), kıtanın en büyük borsası pozisyonunda bulunuyor. JSE’nin hacmi 2022 prestijiyle 1,3 trilyon doları aşıyor.
Johannesburg kenti de ülkenin, bölgenin, hatta kıtanın finans ve ticaret merkezi olma özelliği taşıyor.
Yabancı yatırımcılar için cazibe merkezleri ortasında olan Güney Afrika’da ABD, AB ülkeleri, Çin ve Körfez ülkelerinin çok sayıda yatırımı bulunuyor. Güney Afrika Cumhurbaşkanı Cyril Ramaphosa’nın kısa bir mühlet evvel gerçekleştirdiği Suudi Arabistan ziyaretinde de 15 milyar dolarlık yatırım kelamı alındı.
YÜKSEK İŞSİZLİK, DÜŞÜK BÜYÜME HIZI
Söz konusu gelişmelere rağmen ülke iktisadında kimi “ciddi” meseleler da bulunuyor. Bu problemlerin başında kronikleşmiş yüksek işsizlik geliyor. Güney Afrika İstatistik Kurumu (Stats SA) bilgilerine nazaran, 2022’nin ikinci çeyreğinde işsizlik yüzde 33,9 oldu. Ülkede işsizlik, 1990’ların başından beri yüzde 25’in üzerinde seyrediyor.
Geçen yıl yüzde 5’e yakın büyüyen Güney Afrika’da, GSYH, 2022’nin 2. çeyreğinde yüzde 0,7 azaldı.
Uzun yıllardır yaşanan arz kaynaklı elektrik kesintileri halihazırda ülkenin en büyük sorunları ortasında yer alırken, ülke iktisadında de büyük kayıplar yaşanmasına neden oluyor.
Bu ortada, Güney Afrika’nın dünyaya açılan kapıları olan Durban ve Cape Town limanları ile ülkenin demir yollarını işleten ulusal nakliyecilik firması Transnet’in personellerinin, geçen haftadan beri sürdürdüğü grev ülkede üretim ve mal akışının değerli ölçüde sekteye uğramasına, kömür ve demir ihracatının da durmasına neden oluyor.
Ülkede çok yaygın olarak görülen hata ve şiddet olayları da Güney Afrika iktisadı ve toplumsal hayatını baltalayan kıymetli sıkıntılardan biri olarak görülüyor.